Gisteravond organiseerde de Sterrenwacht in 's-Graveland een lezing over de jacht op het Zwarte Gat in het hart van onze Melkweg. Ook heel erg jong luisterde geboeid.

Gisteravond gaven Christiaan Brinkerink en Thomas Bronzwaer, beiden werkzaam voor de Radboud Universiteit Nijmegen, een lezing bij de Sterrenwacht Gooi en Vechtstreek over de jacht op het zwarte gat in het centrum van onze Melkweg. Een zwart gat is een plek in het heelal waar de zwaartekracht zo enorm is dat niets, zelfs geen licht, uit dat gat kan ontsnappen. Je kunt een zwart gat daarom niet zien met een normale telescoop. Het centrum van een zwart gat is zozeer samengeperst dat, ter vergelijking, onze aarde in elkaar zou zijn geperst tot een bolletje van twee tot drie centimeter doorsnede. Die enorme massa veroorzaakt de zwaartekracht waaruit niets kan ontsnappen.

Een impressie van de Melkweg met in het midden een enorm zwart gat.
Foto: Illustratie van een zwart gat. Credit: NASA/JPL-Caltech

4,3 miljoen zonmassa's

We weten dat er in onze eigen Melkweg, die uit miljarden sterren bestaat, op meerdere plekken "kleine" zwarte gaten zijn. Er zijn echter sterke aanwijzingen dat in het hart van het Melkwegstelsel een groot zwart gat aanwezig is met een massa van 4,3 miljoen zonmassa's. Dat zwarte gat is niet te zien, maar uit verschijnselen in de omgeving kan afgeleid worden dat er een zeer zwaar voorwerp aanwezig is. Dat zwarte gat buigt licht af dat er langs scheert (lenswerking) en er draaien sterren om het zwarte gat in een ellipsvormige baan. (Zoals onze planeten om de zon cirkelen, aangetrokken door het zwaartekrachtveld van de zon.)

Thomas Bronzwaer (rechts) geeft antwoord op slimme vragen
van de jongste aanwezige uit het publiek.

Voorspellen

Thomas Bronzwaer, promovendus aan de Radboud universiteit, vertelde over zijn werk aan zwarte gaten en de jacht op het centrale zwarte gat. Hij ontwikkelt rekenmodellen die voorspellen hoe de omgeving van het zwarte gat eruit zou moeten zien. "Eruit zien" moet dan gelezen worden als de invloed van het zwarte gat op licht, magnetisme, radiogolven, temperatuur en de beweging van hemellichamen in de omgeving. Met waarnemingen, gedaan door wetenschappers als zijn collega Christiaan Brinkerink, wordt getest of de theoretische voorspellingen in werkelijkheid worden gevonden, waarmee dan kan worden aangetoond of dat zwarte gat daar is en hoe groot het is. (Vooropgesteld dat de theorie klopt.)

Sterke aanwijzingen

Men is al een aardig eind in het aantonen dat er inderdaad een zwart gat midden in de Melkweg zit. Telescopen waarmee waarnemingen worden gedaan in het gebied van het zichtbare licht worden gehinderd door gaswolken die voor het zwarte gat zweven. Radiotelescopen, die met andere golflengten werken kunnen dor hat gas heen kijken. De radiotelescopen, die waarnemingen doen op een tiental plekken verspreid over de hele wereld, leverden bewijs dat er zeer veel radiogolven en veel magnetisme is op de plek waar het zwarte gat waarschijnlijk is.

De zaal bij de sterrenwacht was bij de lezing tot de laatste stoel bezet, iets wat nooit gebeurt. Er werden zeer veel vragen gesteld, hetgeen de lezing een zeer leveindig interactief karakter gaf.