In de Burgerzaal van het gemeentehuis in Hilversum vond gisteravond een bijeenkomst plaats waar gesproken werd over de plaats en rol van lokale media. Die is zorgelijk.

Update 19-4-2015, 19.30: De term "WOB verzoek" uitgelegd, zie onderaan de pagina.

Acht miljoen burgers zonder nieuws

Hans Laroes (ex hoofdredacteur van het NOS Journaal en nu voorzitter van de Raad voor de Journalistiek) leidde de bijeenkomst van burgemeesters, wethouders, raadsleden en journalisten. Hij opende met de vaststelling dat de lokale democratie lokale journalistiek nodig heeft als waakhond en controleur van wat een gemeentebestuur doet of niet doet. Vanwege de sterke verschraling van de "professionele" media en het weinige geld dat aan lokale media wordt uitgegeven is het volgens hem geen vijf voor twaalf, maar zelfs al even over twaalf. Ter vergelijking (even uit het hoofd) de Publieke Omroep krijgt ruim 700 miljoen euro per jaar, de regionale omroepen ruim 100 miljoen en lokale omroepen (OLON) moeten het doen met 10 miljoen, ofwel 1,14 euro per huishouden. Acht miljoen inwoners van Nederland zijn volgens Laroes verstoken van iedere vorm van politiek nieuws uit hun eigen gemeente.

Slip of the Tongue

Burgemeester Pieter Broertjes riep in herinnering dat er vroeger sprake was van een one-paper-city. Iedere plaats van enige omvang had zijn eigen krant. Nu hebben jonge mensen geen belangstelling voor lokaal nieuws volgens hem. Bestuurders willen liever direct communiceren met de burger denkt hij, waarbij hij het twitteren door raadsleden als voorbeeld noemt. "Als ik hier een slip of the tongue maak, en dat gebeurt me nogal eens, dan staat dat straks al online." De sociale media bieden ook een kans volgens hem, maar analyse, duiding en achtergronden komen daardoor in het gedrang.

Vier vertegenwoordigers van lokale media werden vervolgens ten tonele gevoerd. Jacky de Vries (RTVNH), Ard Zandbergen (BO omroep bollenstreek), Bram Talman (burgerjournalist) en Mies van der Loo (100x100.nl en burgerjournalist), terzijde gestaan door de onderzoekers Henri Beunders en Rento Zoutman. Jacky de Vries legde uit dat RTVNH nauw samen werkt met lokale journalisten en media en zo als het ware een nieuwsstroom samenstelt die door de basis gemaakt en gevuld wordt. Volgens hem een zeer succesvol model, waarbij hij uitsluitend contacten boven het Noordzeekanaal noemde.

Geen WOB, geen journalist

Ard Zandbergen vertelde enthousiast dat zijn lokale omroep succesvol is en groeit, ondanks de beperkte financiële middelen. De relaties met het gemeentebestuur zijn prima volgens hem. Midden in zijn betoog stapte Thomas Bruning, Algemeen Secretaris van de Ned. Ver. van Journalisten (NVJ), met forse tred naar voren, keek hem priemend aan en stak zijn vinger naar hem uit.
"Hoeveel WOB verzoeken heeft uw omroep ingediend?" :sprak hij dreigend. Zandbergen was even sprakeloos, hapte naar lucht en zei: "Nul". Voor Bruning was dat voldoende bewijs om hem af te serveren als serieuze partij die aan serieuze (onderzoeks) journalistiek doet. Een flinke dissonant in een overigens prettig verlopende avond. Alsof een lokale omroep of journalist pas mee telt als hij veel WOB verzoeken indient.

Er kwamen later meer gedachten en initiatieven langs. Bijvoorbeeld Tubantia die in Enschede samen met de lokale omroep in één gebouw zit. Samenwerking met een bibliotheek. De gemeente Woerden die zelf een krant uitgeeft. Andere gemeenten die, zoals hier in Wijdemeren, ruimte huren voor de gemeentepagina's.

Financiering

Steeds dook weer de kwestie van het geld op. Moet de gemeente wel geld uitgeven aan lokale media? "Journalisten schrijven alleen maar vervelende stukken, je gaat je tegenstander toch niet subsidiëren!" :werd een enkele maal gehoord.
Zijn die media dan nog wel onafhankelijk als ze geld van de gemeente krijgen? Of moet er een stichting opgericht worden die het geld ontvangt en doorsluist om belangenverstrengeling en censuur te voorkomen. Is een lokale omroep wel of niet nodig en nuttig, of is een website voldoende. Hoe betrek je de burgers bij de politieke besluitvorming? Doe je dat niet, dan is dat de bijl aan de wortel van de lokale democratie, aldus Henri Beunders.
Vooralsnog is het een flinke zoektocht om de lokale journalistiek in leven te houden, maar de zaal was het er wel over eens dat er wat moet gebeuren.

WOB verzoek is maatstaf

Wat leerde de WWK van deze avond? Dat wij snel een WOB verzoek moeten indienen om door de NVJ serieus genomen te worden. Het dondert niet waarover of bij wie.

WOB Verzoek

Het bleek dat de term "WOB verzoek" minder bekend is dan wij veronderstelden. Een WOB verzoek is een verzoek om documenten of andere informatie ter beschiking te stellen aan de aanvrager op grond van de Wet Openbaarheid van Bestuur. WOB verzoeken worden gebruikt in die situaties waarin een burger (journalist) vermoedt dat een overheidsorgaan informatie achter houdt die relevant is voor de beoordeling van de gang van zaken in een bepaalde kwestie. Bijvoorbeeld notulen, verslagen, emails, adressenlijsten, etc. die nodig zijn om een oordeel te kunnen vellen.

Soms wordt de informatie verstrekt, maar met een zwarte stift zodanig verminkt dat de gewenste informatie er niet uit te halen is. Soms weigert een overheidsorgaan het verstrekken van de informatie, waarna een rechtszaak gevoerd kan worden. Een frequent gebruiker van WOB verzoeken is onderzoeksjournalist Brenno de Winter bij onderzoeken naar IT gerelateerde onderwerpen. Ook programma's als Zembla (TV) en Argos (Radio) makken regelmatig gebruik van WOB verzoeken om geheime en in de doofpot verstopte overheidsinformatie boven water te krijgen.