Oud 14 Synoniemen

Cor Koster uit Nederhorst den Berg schrijft over oude mensen en dingen die voorbijgaan. Deze keer over synoniemen.

Tegenwoordig kun je de relaties tussen synoniemen grafisch laten weergeven. Als je dat doet voor ‘oud’, dan blijken er directe synoniemen te zijn (blauw in de afbeelding) en indirecte (geel). Dat levert interessante inzichten op, met als voornaamste dat vrijwel alle woorden eigenlijk negatief zijn, zowel de directe synoniemen (oudbakken, gammel, versleten) als de indirecte (vodderig, melig, verbruikt). Er zijn wel een paar redelijk neutrale woorden (gewoon, klassiek, rijp) maar je zoekt tevergeefs naar woorden als ‘ervaren’, ‘volleerd’ of ‘wijs’. Zelfs ‘bedachtzaam’ komt niet in de lijst voor. Het enige positieve synoniem is ‘degelijk’.

Ook in woordcombinaties vind je die negatieve gevoelswaarde: ‘oud en afgedankt’, ‘oud en versleten, ‘oud en der dagen zat’. Jong is de mode. Vooral Amerikanen willen eeuwig jong blijven, en proberen dat ideaal te bereiken met viagra en botox en het mes van de plastisch chirurg.

Maar dat hoeft niet zo te zijn. Eén van Frank Sinatra’s prachtige liederen is ‘It was a very good year’, waarin hij beschrijft hoe het was om zeventien te zijn, en later twintig, en vijf-en-dertig. Van elke leeftijd zingt hij: ‘It was a very good year’. Het laatste couplet begint met 'But now the days are short / I’m in the autumn of the year'. Ook dat couplet eindigt met diezelfde zin: ‘It was a very good year’. En terecht. Want de Nederlandse taal kan dan wel aan ‘oud’ vrijwel dezelfde betekenis toekennen als aan versleten, gammel en uitgediend, maar ik denk dat de meeste ouderen dat zelf heel anders ervaren. Die kunnen gewoon blij zijn met het leven dat ze hebben, net zo gelukkig zijn als ze waren met zeventien of twintig of vijf-en-dertig. Op een andere manier, misschien, maar toch...