In De Zijlijn

De Pot verwijt de Ketel

Met stijgende verbazing heb ik de afgelopen tijd het debat over bestuurlijke samenwerkingen, herindelingen en fusies gevolgd. Tijd om mijn verbazing aan uw scherm toe te vertrouwen.

Het begon na de tweede kamerverkiezingen in juni 2010. Het campagnestof was een beetje opgetrokken en de heren Rutte en Samsom verklaarden elkaar bij Pauw en Witteman de liefde, nou ja, de vriendschap. Bij de formatie kreeg Ronald Plasterk de portefeuille Binnenlandse Zaken met de opdracht om het lokale en provinciale bestuur eens flink in te dikken. Gemeenten moesten minimaal 100.000 inwoners hebben en Noord-Holland, Utrecht en Flevoland zouden fuseren tot een superprovincie. (Daar hoorden wij later nog slechts gepruttel in de marge van.) Niet al te lang daarna kwam Lodewijk Asscher samen met staatssecretaris Martin van Rijn met het plan om het complete sociale domein over de schutting van de gemeenten te kieperen (met minder geld van het rijk).

Gemeenten schrokken zich rot. Om het vege lijf te redden moesten zij zich opblazen tot 100.000 inwoners en tegelijkertijd moesten zij op 1 januari 2015 het complete sociale domein gaan invullen. Ga er maar aan staan. Omdat Hilversum in het gewest niet echt vriendelijk was tegen Wijdemeren, keek Wijdemeren de andere kant op. Wijdemeren, Stichtse Vecht en Weesp hadden samen 105.000 inwoners. Het ideale aantal volgens de Plasterk doctrine. Er werd gedroomd over een fusie, maar hardop werd dat niet gezegd. DB, D66 en de VVD besloten de steven te wenden naar Stichtse Vecht en Weesp. Ik hoor René Voigt namens zijn oppermachtige DB-fractie nog bezweren dat samenwerking prima was, maar herindelen, daar kon geen sprake van zijn.
(Als gevolg van die keuze wordt de jeugdzorg van Wijdemeren nu ingekocht door iemand die in Utrecht West, Nieuwegein of Woerden zetelt. Dat zal misschien prima zijn, maar het voelt toch wel heel raar aan.)

Waar was de Wijdemeerse burger in deze besluitvorming? Nergens.

Toen kwamen in maart dit jaar de verkiezingen. DB werd gedecimeerd, het CDA won dik en nam de plaats van DB in het college in. D66 viel verrassend buiten de coalitie ondanks de flinke winst. De verhoudingen werden flink opgeschud.
Nu had het CDA altijd al gezegd dat ze niet wilden samenwerken met SWW, maar met de Gooi en Vechtgemeenten. Toen de provincie dan ook vroeg hoe Wijdemeren de bestuurlijke toekomst zag, was dat het startsein voor de flitsende "Alles is nu heel anders" show. Stichtse Vecht en Weesp verweesd achterlatend werd pardoes gekozen voor een fusie met Hilversum. Niet eerst samenwerking, nee, een heuse, patsboem, fusie. Plotseling vond de voltallige coalitie dat Wijdemeren eigenlijk maar een zielig klein gemeentetje was dat niet het hoofd boven water kon houden. Alle zelfvertrouwen was gesmolten als sneeuw voor de zon. Er werd verlangend naar Hilversum gekeken in de hoop dat Pieter Broertjes een reddingsboei zou toewerpen, of tenminste, ondanks zijn privé-vuurwerkverbod, een vuurpijl zou afsteken om aan te geven dat hij de noodsignalen uit Wijdemeren had opgevangen en ons zou komen redden.

Waar was de Wijdemeerse burger in deze besluitvorming? Nergens.

En dat maakt het debat over de bestuurlijke toekomst nogal koddig. Eerst verwijten CDA en PvdA de vorige coalitie (DB, D66 en VVD) een besluit over samenwerking met een potentiële herindeling met Stichtse Vecht en Weesp genomen te hebben, zonder de burger daarin te kennen. (Waar ze gelijk in hebben.) En nu roepen de beide DB smaldelen samen met D66 op om aan de burger te vragen wat hij er van vindt, terwijl dat toen niet nodig was. Eventueel zelfs met een referendum. Waarom nu wel en toen niet? Het lijkt me een typisch geval van de pot die de ketel verwijt. En de burger, die zijn stem uitbracht op partijen met een verkiezingsprogramma? Die staat verbijsterd aan de kant terwijl er bestuurlijk gelaveerd wordt van oost naar west en van zuid naar noord, eerst met DB aan het roer en nu met het CDA aan het roer. De VVD vaart met de heersende wind mee.

Meestribbelaars

Wat ik er zelf van vind? Ik ben een fan van Pieter Winsemius (al was zijn zand (Gooi) en water (Vecht) scheiding wel erg gekunsteld). De vele Gooise gemeentebestuurders houden zich voor een groot deel bezig met in de gaten te houden dat de buurman niet iets doet wat in de eigen gemeente slecht valt. Het beruchte meestribbelen. Dat kost veel tijd en moeite, en het is alleen maar negatieve energie. Een prima voorbeeld daarvan vind ik de woningbouw op Ter Sype, Hilversum, de provincie en het vliegveld. Veertig jaar besluiteloos kletsen en rapporten schrijven, uitstellen en niets doen. En steeds weer helemaal opnieuw beginnen als iemand in Utrecht, De Bilt of Hilversum de hik krijgt. Het is één van de vele, vele voorbeelden.

Dus ja, het is prima om de bestuurlijke drukte te verminderen en onze regio veel meer gewicht en invloed te geven door schaalvergroting. Ook prima om als einddoel een grote gemeente Gooistad of Gooiland te kiezen, maar beste bestuurders, vergeet die burger niet. U zet de koers uit omdat u van hen uw mandaat heeft gekregen. Doe dan niet onverwacht heel andere dingen dan u een half jaar geleden nog beloofde. Leg uit. Werk aan draagvlak. Dat hebben we in 2001 toch wel geleerd van de vorige herindeling, toen de provincie Utrecht en de gemeente Loosdrecht rollend over straat gingen en DBL bij de verkiezingen zo ongeveer de VVD in Loosdrecht oprolde.

Bang voor een herindeling? Kijk naar Ankeveen. Eerst zelfstandig. Toen geherindeeld in 's-Graveland en daarna geherindeeld met Wijdemeren. En toch is Ankeveen nog altijd Ankeveen. Dat kan alleen als het gemeentebestuur van die grote gemeente oog en beleid heeft voor de sociale structuur van kernen en buurten. En daar heeft de oppositie een punt. Ga uit van de kernwaarden die Wijdemeren koestert en verkoop je huid zo duur mogelijk om die te beschermen. Maar ga wel door met de schaalvergroting.

Rik Jungmann