Fort Kijkuit wordt compleet gerestaureerd. Het Fort krijgt een toeristische en een kantoorbestemming. De bedekking met aarde wordt volgende week teruggebracht.

Er zijn van die gebouwen waar je graag eens binnen zou willen kijken, maar die je nooit of bijna nooit van binnen, of zelfs van nabij, kunt zien. Jarenlang was Trompenburgh in 's-Graveland zo'n gebouw. Fort Kijkuit bij Nederhorst den Berg is ook zo'n gebouw.

Nieuwe Hollandse Waterlinie

Fort Kijkuit ligt langs de N201, bij de rotonde met de afslag naar Nederhorst den Berg. Het Fort is onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en eigendom van Natuurmonumenten. Veel mensen weten niet dat daar een Fort ligt, anderen weten wel dat het er ligt, maar omdat het compleet verscholen ligt achter bomen en struiken weet vrijwel niemand hoe het er uit ziet. Zo ligt er ook rondom het Fort een complete vestinggracht, die nooit zichtbaar was. Maar daar komt verandering in.

Fort Kijkuit toen het nog met aarde bedekt was.
Foto: Google Maps

Fort Kijkuit, 1844

Het Fort werd gebouwd tussen 1844 en 1847. Naderhand werd het Fort afgedekt met een dikke aarden wal, waardoor de structuur van het Fort niet meer zichtbaar was. Het Fort moest de grote steden van Holland en Utrecht bescherming bieden. In 1885 was de bezetting van het Fort circa vijftig manschappen. In 1933 werd op de plaats van de remise uit 1886 een bijzondere kazemat van gewapend beton gebouwd voor een mitrailleur en een kanon. Deze kazemat heeft een stalen front, gemaakt van pantserplaten (ca. 15 cm dik) van het in 1927 gesloopte pantserschip H.M. Tromp.
Het Fort werd nooit echt in oorlogshandelingen gebruikt, al maakte de Duitse bezetter er in 40-45 wel gebruik van. Het Fort bestaat uit drie gebouwen, het kruithuis, het hoofdgebouw en de vrijstaande kazemat.

De ingang van de vrijstaande kazemat.

De gevel van de kazemat.

De stalen plaat uit het pantserschip Tromp.

Het toekomstige informatiecentrum.

Toeristische attractie

Fort Kijkuit wordt compleet gerestaureerd en uitgebreid met een vrijwel ondergrondse aanbouw. De aanbouw en het hoofdgebouw van het Fort worden ingericht als moderne kantoor- en vergaderruimte. Het Kruithuis zal een expositie gaan bevatten over het Vechtplassengebied. Bovenop het Kruithuis komt een hooggelegen uitzichtpunt. In de Kazemat huist een grote kolonie vleermuizen. Dat gebouw zal dan ook alleen aan de buitenzijde worden opgeknapt. Vanwege de vleermuizen zullen de bomen voor de kazemat niet gekapt worden. Bij het Fort komt een aanlegplaats voor boten die over het Hilversums Kanaal langs varen. Volgend voorjaar zal de restauratie afgerond zijn en krijgt het publiek toegang tot de informatieruimte en het uitkijkpunt.

Impressie van het toekomstige uitzichtpunt met een trap en wanden van cortenstaal. (foto NM)

UItzicht op de molen Gabriël en de Horstermeerpolder.

Uitzicht op de rotonde in de N201 en de afslag Nederhorst naar rechts.

Het naakte Fort

De restauratie van Fort Kijkuit is al vanaf januari bezig. Het Fort is compleet uitgegraven voor de bouw van de aanbouw en voor de restauratiewerkzaamheden. Vandaag lag het Fort er nog uitgegraven en "naakt" bij. De komende week wordt de dikke zandlaag teruggebracht waarmee het Fort weer vrijwel het aanzien krigt dat het de afgelopen tientallen jaren had. Een heuvel in het landschap met daarin verborgen een Fort met moderne verblijfsruimten en een informatiepunt.
Deze week breekt een nieuwe fase aan. Dan wordt het nu nog "naakte" fort weer bedolven onder zand en aarde en wordt de grond ingezaaid met een snelgroeiend mengsel om wegspoelen te voorkomen.

Vernuft en Vakmanschap

Op het dak van het hoofdgebouw.
Op de achtergond een lange glasplaat om licht naar beneden toe te laten.
Op de voorgrond één van de ronde "lichthappers".
Links een grote kuil in het dak die water gaat filteren en opvangen.

Om een Fort geschikt te maken voor gebruik als kantoorruimte moet veel uit de kast gehaald worden en moeten hele slimme en vernuftige oplossingen bedacht worden om licht, lucht, verwarming, datacommunicatie, gsm verkeer, etc. mogelijk te maken zonder afbreuk te doen aan het Fort dat onderdeel is van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (onderdeel van het Unesco Werelderfgoed). Ook moeten alle delen die onder het zand verdwijnen goed zijn en blijven, want even het dak repareren is er niet meer bij. Licht komt bijvoorbeeld onderin de aanbouw via ruiten boven in de aarden wal waarmee licht "gehapt" wordt.
De wanden van het hoofdgebouw en de ondergrondse aanbouw worden wit. Er komt een enorme foto van de Vechtplassen tegen de wand, die op uitgekiende wijze belicht wordt. Bovendien dient de foto ook als geluiddemping om de galm weg te nemen. Water wordt op de dak opgevangen en gefiltreerd. Het komt terecht in de oude bestaande waterkelder, vanwaar het gebruikt wordt om te spoelen. Voor gsm-verkeer krijgt het Fort een eigen gsmversterker. Datacommunicatie met de buitenwereld gebeurt met glasvezel. De verwarming geschiedt met vloerverwarming die centraal verwarmd wordt met geperste houtkorrels.

De toekomstige kantoor- en vergaderruimte.
Rechts de muur van het Fort en het invallende daglicht.

Structuurvisie Wijdemeren

In de structuurvisie van Wijdemeren, die op 23 februari 2012 op een informatieavond besproken werd gaf het college toen al aan dat Fort Kijkuit hét toeristisch toegangspunt voor Wijdemeren zou moeten worden. Met de restauratie en de plannen van dit moment wordt daarmee een bescheiden begin gemaakt.

Financiering

Het Fort in Kortenhoef is eigendom van Natuurmonumenten. De restauratie wordt medegefinancierd door de Provincie Noord-Holland vanuit het budget voor het behoud en de ontwikkeling van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam. Ook is geld beschikbaar gesteld vanuit het Europese LIFE project. Door in het Fort een informatiecentrum te ontwikkelen over de  laagveengebieden in het bijzonder, kan een deel van de inrichting eveneens gefinancierd worden vanuit het Europese LIFE project “New Life for Dutch Fens”. LIFE Nature is het Europese financieringsprogramma voor projecten die leefgebieden en planten- en dierensoorten beschermen die op Europese schaal van bijzondere waarde zijn voor de biodiversiteit.

Lees ook:

Een PDF van Natuurmonumenten (6 mB) met meer gedetailleerde uitleg over het Fort en de restauratie.